Bezuinigen heeft altijd een negatieve associatie. Het gaat over wat er niet (meer) kan. Over besparen en minder doen. Wij draaien het bij bezuinigen juist graag om naar de positieve kant door te kijken naar wat wel kan. Hierbij zijn twee dingen van belang: Wat is je ambitie? Welke middelen heb je tot je beschikking om die ambitie te realiseren? Vervolgens breng je ambitie en middelen bij elkaar. Deze werkwijze noemen wij waardegericht begroten. Dit is geen project, onderdeel van de P&C-cyclus, tool of iets dat je even doet op het moment dat het water je aan de lippen staat. Het is een mindset en manier van werken. Effectief bezuinigen vraagt om waardegedreven naar de begroting te kijken om de maatschappelijke en organisatorische uitdagingen het hoofd te bieden. Inclusief de financiële. Nu en in de toekomst.
Met waardegericht begroten als uitgangspunt wordt er gebouwd aan het (gezonde) voortbestaan van de organisatie terwijl er tegelijkertijd ruimte blijft om bij te dragen aan de maatschappelijke doelen. Hiervoor zien wij vier essentiële elementen waarin innovatie het meest beloftevolle spoor voor de lange termijn is en hiervoor moet op korte termijn ruimte gecreëerd worden door echte keuzes te maken op basis van je ambitie.
Alleen door gezamenlijk het gesprek te voeren met raad, college, ambtelijke top en organisatie, en zo de ambities, waarden en doelen van de organisatie te bepalen, zorg je ervoor dat bezuinigen méér wordt dan alleen een boekhoudkundige exercitie. Te vaak zien we nog dat doelstellingen en ambities niet helder zijn geformuleerd of zelfs helemaal worden overgeslagen. En dat zie je terug in het uiteindelijke pakket van maatregelen, waarin geen scherpe keuzes worden gemaakt.
Waarschijnlijk is als snel duidelijk dat jouw gemeente óf te veel wil, óf te weinig geld heeft om alles te kunnen doen. En dat betekent maar één ding: terug naar de essentie en scherpe keuzes maken op basis van je ambitie. Keuzes maken betekent ook dingen niet meer doen en daar expliciet over zijn. Centraal hierin is creativiteit met schaarse middelen: met minder geld juist meer impact hebben.
De reflex is om besparingen te zoeken zodra er sprake is van een financieel probleem. Vaak zijn dat kortetermijnoplossingen die direct leiden tot minder uitgaven. Dat lijkt misschien lucratief, maar het is wel degelijk van belang om verder te kijken dan het hier en nu. De naam zegt het al: kortetermijnoplossingen hebben vaak maar kort effect. Klaar zijn voor de uitdagingen van overmorgen vraagt om investeren en innoveren. Dan is het belangrijk dat daar ruimte voor is en rekening gehouden wordt met de kosten in tijd en geld van innovatie en investeringen.
Innoveren en investeren alleen is niet de magische formule. Ook de korte termijn doet er toe. Korte en lange termijn zijn twee met elkaar verbonden sporen. Succesvolle organisaties weten in moeilijke tijden op korte termijn ruimte te vinden en op lange termijn investeringen te doen. Welke mogelijkheden er zijn, hangt nauw samen met de ‘bezuinigingshistorie’ en het ‘bezuinigingsprofiel’ van de organisatie. Zij geven namelijk richting aan de quick wins op de korte termijn.
Een hulpmiddel dat wij gebruiken om het gesprek omtrent financiën te faciliteren is een model dat is ontwikkeld met de Universiteit Utrecht. Hiermee hebben wij afgelopen jaren meer dan 2000 maatregelen ter waarde van 900 miljoen euro geanalyseerd. Het geeft inzicht in maatregelen die reeds zijn genomen en laat zien dat bezuinigingsmaatregelen op twee manieren verschillen:
Op die manier ontstaat een matrix met vier typen bezuinigingsmaatregelen die overheden inzetten om de begroting sluitend te maken. Het ene type is niet beter dan de ander, maar het is wel van belang om de balans in de gaten te houden. Innovatie dreigt anders vaak ondergesneeuwd te raken. De lessen die we hieruit leren zijn:
Het inzichtelijk maken van bezuinigingspakketten is alleen geen doel op zich. Onze analyse is altijd de basis voor het gesprek met bestuurders en/of topmanagement.
Door te investeren toch minder kosten maken. Dat klinkt te mooi om waar te zijn. En toch zien we veel onnodige kosten in het sociaal domein. Kosten om te herindiceren, overbodige administratieve handelingen, het verlenen van net niet passende ondersteuning of zorg en inzet op het genezen in plaats van het voorkomen. In dit artikel focussen we ons op het verbeteren van...
Lees verderEen aantal dagen geleden heeft VWS de decentralisaties tussentijds geëvalueerd. Samengevat heeft het de belofte van de transformatie nog niet waargemaakt. Gemeenten staan nu voor de keuze: verdergaan op dezelfde weg of het nu écht anders doen. In deze serie beschrijven we een aantal opgaves, oplossingsingrichtingen en goede voorbeelden uit de praktijk. De constateringen...
Lees verder'Driekwart van de gemeenten voorziet extra bezuinigingen door coronacrisis’, kopte de Volkskrant al begin mei dit jaar. Als je net als ik graag maatschappelijk verschil wilt maken, zie je de toekomst mogelijk somber in. Tegelijk merk ik dat de huidige crisis ook positieve ontwikkelingen met zich meebrengt, zoals de aandacht voor de digitale mogelijkheden. Dit blijft wat mij...
Lees verderResultaat haal je met betrokken en geïnspireerde mensen. Al ik denk aan bezuinigen zijn mijn eerste gedachten vaak negatief. Collega Saskia de Vries zei hier mooie dingen over. Ik herken dit bij meer mensen. Fijn als je in het begin van het proces met elkaar vaststelt wat je allemaal gemeen hebt op de inhoud. Hoe deden we het bijvoorbeeld in het sociaal domein in...
Lees verderOok al weten we nog niet wat de financiële gevolgen van de coronacrisis zijn, niks doen is nooit een goed idee. Bovendien hadden veel gemeenten al de nodige financiële uitdagingen vóórdat het virus uitbrak. Of het nu om bezuinigen, investeren of innovatie gaat: nu in actie komen helpt om financieel gezond te worden of te blijven.Veel gemeenten hebben het financieel zwaar. Dat...
Lees verderGemeenten die zich willen (en moeten) ontwikkelen binnen het sociaal domein, maar tegelijkertijd moeten bezuinigen, stellen nog altijd de inhoudelijke opgaven centraal. Dat bleek tijdens de bijeenkomst voor gemeenten die Hiemstra & de Vries op 26 september over dit onderwerp organiseerde. ‘Besparen én transformeren. Hoe houd je grip in het sociaal domein?’ Onder dat motto...
Lees verderAfgelopen woensdag 20 februari ontvingen we bij ons in het WTC in Utrecht meer dan 30 projectleiders, managers, adviseurs en andere geïnteresseerden uit publieke organisaties. Met ons en hun vakgenoten zoeken zij via aanknopingspunten uit de (wetenschappelijke) theorie en elkaars praktijk naar wat nodig is om wendbaar begroten in de publieke sector slim en werkbaar te...
Lees verderVoor woensdag 20 februari (17:00 - 20:15) staat de bijeenkomst Wendbaar begroten in publieke organisaties op het programma. Deze bijeenkomst vindt plaats bij ons in hartje Utrecht en is bedoeld voor (concern)controllers, managers financiën en financieel adviseurs vanuit publieke organisaties als gemeenten en provincies. Bekend met zo’n rol in het licht van maatschappelijke...
Lees verder